|
وَإِنْ تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ يَقُولُوا هَذِهِ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَإِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَقُولُوا هَذِهِ مِنْ عِنْدِكَ قُلْ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ فَمَالِ هَؤُلاَءِ الْقَوْمِ لاَ يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ حَدِيثًا
– „Агар улар (мунофиқлар)га бирон яхшилик етса, «Бу Оллоҳнинг ҳузуридан» дейдилар. Бордию бирон ёмонлик етиб қолса, «Бунга сен сабабсан», дейдилар. Айтинг: «Ҳамма нарса Оллоҳдандир». Нега бу қавм кишилари ҳеч гап англамайдилар-а?!“, [4:78]
оятининг қазо ва қадар баҳсига дахли йўқ. Чунки бу оят ёмонлик билан яхшиликнинг ўртасини ажратиб, ёмонликни Расулуллоҳдан, яхшиликни эса Оллоҳдан қилиб кўрсатадиган кофирларга раддиядир. Демак, Оллоҳ Таоло уларга барчаси Оллоҳ Таоло томонидан эканлиги билан жавоб қайтаряпти. Сўз инсон қилаётган яхшилик ва бажараётган ёмонлик ҳақида эмас, балки уруш ва ўлим ҳақида. Шу оятнинг ўзи ва илгаригиси буни баён қилиб бермоқда.
وَقَالُوا رَبَّنَا لِمَ كَتَبْتَ عَلَيْنَا الْقِتَالَ لَوْلاَ أَخَّرْتَنَا إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ قُلْ مَتَاعُ الدُّنْيَا قَلِيلٌ وَالآخِرَةُ خَيْرٌ لِمَنِ اتَّقَى وَلاَ تُظْلَمُونَ فَتِيلاً ۩أَيْنَمَا تَكُونُوا يُدْرِكُّمُ الْمَوْتُ وَلَوْ كُنتُمْ فِي بُرُوجٍ مُشَيَّدَةٍ وَإِنْ تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ يَقُولُوا هَذِهِ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَإِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَقُولُوا هَذِهِ مِنْ عِنْدِكَ قُلْ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ فَمَالِ هَؤُلاَءِ الْقَوْمِ لاَ يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ حَدِيثًا ۩ مَا أَصَابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَمَا أَصَابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِكَ وَأَرْسَلْنَاكَ لِلنَّاسِ رَسُولاً وَكَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا ۩
– „Ва (ҳатто): «Парвардигор, нега бизга жангни фарз қилдинг? Бизларга бу ажални бир оз кейинроқ юборганингда эди», дедилар. Уларга айтинг: «Дунё матоси озгинадир. Оллоҳдан қўрққан кишига охират яхшироқдир. Сизларга қилчалик зулм қилинмас». Қаерда бўлсангиз, ҳатто мустаҳкам қалъалар ичида бўлсангиз ҳам ўлим сизларни топиб олур. Агар у (мунофиқ)ларга бирон яхшилик етса, «Бу Оллоҳнинг ҳузуридан» дейдилар. Бордию бирон ёмонлик етиб қолса, «Бунга сен сабабсан», дейдилар. Айтинг: «Ҳамма нарса Оллоҳдандир». Нега бу қавм кишилари ҳеч гап англамайдилар-а?! (Эй инсон), сенга етган ҳар қандай яхшилик фақат Оллоҳдандир. Сенга етган ҳар қандай ёмонлик эса ўзингнинг қилмишингдандир. (Эй Муҳаммад), сизни Биз одамларга пайғамбар қилиб юбордик. Бунга Оллоҳнинг ўзи етарли гувоҳдир“. [4:77-79]
Демак, мавзу улар қиладиган нарса эмас, балки уларга етадиган нарса. Шунинг учун бунинг қазо ва қадар баҳсига дахли йўқ.
Шунга биноан, ўтган барча нарсаларнинг қазо ва қадар баҳсига дахли йўқ, унинг ҳам ўтган барча нарсаларга алоқаси йўқ. Албатта, қазо ва қадар маънавий жиҳатдан юнон фалсафасидан келган бўлиб, уни мўътазилалар нақл қилишди-да, ўз раъйларини билдиришди. Буларга аҳли сунна ва жабриялар раддия билдиришди. Аҳли сунна жабрияга ҳам раддия билдирди. Баҳс шу маънонинг ўзига чекланиб, бир майдонда айлана бошлади. Демак, бу ердаги масала юнон фалсафасидан кириб келган, мусулмонлар билан юнон фалсафаси ила қуролланган кофирлар ўртасида юзага келган мунозара асносидаги маъно бўлиб, у ақидага тааллуқлидир. Демак, бу маъно ҳақида Ислом раъйи берилиши ирода қилиняпти. Натижада мўътазила бунга раъй билдирди.
55-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260